Epe – De ‘Wandeling van de week’ is een rubriek van Dennis Dekker (www.mediamagneet.nl). Hij wandelt met inspirerende mensen die iets over hun onderscheidende visie, eigenaardige passies of bijzondere dromen vertellen. De afgelopen week ging Dennis op pad met Sytze Bril uit Epe. Hij deelt herinneringen aan zijn wijlen broer die alles uit het leven haalde, maar ook treffend en realistisch schreef: ‘Je mist meer dan je meemaakt. Helemaal niet erg.’
Die broer heette Martin. Gevierd schrijver. En heel eerlijk? Voor mij als columnist een absoluut voorbeeld. Het is daarom een eer om met Sytze te praten over zijn broer en mooie verhalen te horen. “Wij woonden waar mijn vader werkte. Hij was handelsreiziger (vertegenwoordiger). Het kon dus best zijn dat er ineens verhuisdozen in de gang stonden als mijn vader een ander rayon toegewezen kreeg.”
Vanuit De Bilt verhuist het gezin via Utrecht, Dieren en Drachten uiteindelijk naar ‘t Harde. “Martin ging in Heerde naar school. Op z’n Berini-brommer. Hij vond deze rustige omgeving prachtig, maar zocht na zijn studietijd de onrust en de hectiek van de stad op. Dat had hij nodig. Eerst Groningen, daarna Amsterdam. Onze ouders zijn later naar Epe verhuisd. Ook ik heb mij later gevestigd in dit dorp. Maar heel eerlijk gezegd? Het hoeft niet over mij te gaan. Het moet over Martin gaan. Hij heeft veel moois nagelaten aan literatuurliefhebbers. Daarom zou ik, ruim 12 jaar na zijn overlijden, graag weer eens over hem vertellen.”
‘De kunst is zo te leven,
dat het je overkomt’
We lopen via het sprengengebied tussen Epe en Heerde naar de hei. “Tjonge, wat is de natuur hier toch mooi”, mijmert Sytze terwijl hij hond Lana aanlijnt. Het brutale hondje (ras: ‘chien de la rue’, gniffelt het baasje) leidt ons de weg. Soms draait ze de ranke hondenriem rondom de benen van haar baasje, dan weer rent ze doldriest door de plassen of snuffelt ze nieuwsgierig aan een donkergroene broekspijp van een vrouwelijke fietser. Tussendoor vertelt Sytze prachtig over zijn oudste broer. De man was belezen en had een brede interesse. Hij was sportliefhebber (’door Martin ben ik wielrennen gaan begrijpen, die sport gaat veel verder dan alleen maar trappers rondpeddelen’) en hield hij van cultuur, muziek en geschiedenis. Hij schreef romans, maar maakte ooit ook een uniek reisboek met het leven van Napoleon als overkoepelend thema (De Kleine Keizer). En bovenal was hij één van de beste columnisten die Nederland ooit gekend heeft.
Martin Bril overleed 22 april 2009 op 49-jarige leeftijd. Twee keer achtereen kreeg hij te maken met de gevreesde ziekte. Na darmkanker volgde slokdarmkanker. Dat werd uiteindelijk zijn dood. “Martin was altijd al rusteloos en gehaast. Hij moest bezig zijn, ‘produceren’. Helemaal toen hij ziek werd. Dat was het moment dat hij nog meer ging werken, nog meer schrijven. Alsof de duvel op z’n hielen zat.”
De ziekte had een verrassend effect op de schrijver, vertelt zijn broer poëtisch. “Martin wilde de laatste hoofdstukken van zijn leven zo rijk en interessant mogelijk maken. Dat eind is namelijk bij iedereen hetzelfde: de dood. Het gaat er om dat je die periode daarvoor veel meemaakt, zo zei hij altijd. Hij werkte hard, hij genoot veel. Soms toerde hij in z’n eentje naar Parijs om oesters te eten. Laatst had ik het idee om dat met mijn kinderen over te doen. We kwamen er helaas achter dat die oesterbar er (ook) niet meer is.”
Spontane dingen doen en meemaken. Zo overkomt het leven je. En dat is de kunst. “Martin was een geweldige observator. Maar daarbij had hij de onbedwingbare drang om daar vervolgens over te schrijven. Hij zag soms de kleinste dingen. En maakte daar dan een stukje van.” Toch wist hij ook dat je veel meer mist dan dat je meemaakt. Dat inzicht heeft mij persoonlijk ook veel rust gegeven in mijn leven. Je hoeft niet alles te hebben. Je mist ook veel. Geniet dus van wat er wél is.”
‘Het mooie van weg gaan van huis,
is weer thuiskomen’
In de periode dat Martin een dagelijkse column schreef, hanteerde hij een vrije aanpak, vertelt Sytze. Soms was er een onderwerp of speelde er iets. Dan ging hij op zoek naar een mooie insteek. “Maar veel andere dagen was er geen onderwerp. Dan ging hij een stukje rijden in z’n gele Volvo en zag hij wel wat er op z’n pad kwam.” Martin Bril greep een spontane situatie bij de kladden en ging er mee aan de haal, aldus de Epenaar. “Soms was het de dame van een pompstation.” Een andere keer ging het over een gereden route of over een rotonde. “Hij ging er op uit, maakte iets mee en deed daar wat mee.”
Als hij dan thuis was, begon het creatieve schrijfproces. Zodat Martin Bril de dag daarna zijn belevenis kon delen met talloze lezers. “Mijn broer was een bijzonder mens. Ik zag hem niet veel, maar als dat wél zo was, dan hadden we altijd schik. We praatten over van alles en nog wat. Soms gaf ik hem onderwerpen voor columns, zonder dat ik dat doorhad. In de tijd van de MKZ-crisis bijvoorbeeld, werkte ik in Nieuwegein. Ik reed dagelijks op en neer. Iedere ochtend en avond werd ik gecontroleerd, omdat ik in midden in het gebied woonde waar dieren geruimd werden. Ik vertelde hem gekscherend: ‘Wat denken die mensen nou? Dat ik een geit of een schaap uit het MKZ-gebied smokkel?’ Twee dagen later werd ik gebeld door een journalist. Of ik iets kon vertellen over mijn Geit Max die ik ergens op een Amsterdams balkon verstopt had… Hahaha, dát was Martin. Op zoek naar anekdotische onderwerpen die hij steevast prachtig naar z’n hand zette. Dat mag toch niet vergeten worden? Daarom wandel ik met jou. Want je bent pas echt gestorven als er niet meer over je gesproken wordt.”
(Dit verhaal is verschenen in de weekkrant Veluws Nieuws, 23 juni 2021)
Wil je genieten van meer wandelingen? Klik dan hier!