WISSEL – In de rubriek ‘Wandeling van de week’ interviewt Dennis Dekker inspirerende mensen die iets over hun onderscheidende visie, eigenaardige passies of bijzondere dromen vertellen. Deze week loopt Dennis samen met Willem Veldkamp uit Epe. Hij is meerdere keren per week in het Eper buurtschap Wissel te vinden. Om te wandelen, een rondje te rennen, te zien, te ervaren. Om de omgeving tot zich te nemen, te mijmeren, te herdenken. Willem gaat dan ‘terug naar zijn geboortegrond’. Deze plek hoort kortom bij Willems leven. Ik loop met hem mee en leer over Wissel en Tongeren.
Er zijn mensen in je leven waarmee je altijd in dialoog bent als je ze tegenkomt. Waarbij de ene anekdote buitelt over de andere, waarbij onderwerpen en insteken verrassend en inspirerend zijn en daardoor dus ook steeds weer uitlokken om het gesprek verder te gaan door weer een nieuw onderwerp te beginnen.
Voor mij is Willem Veldkamp uit Epe zo’n persoon. Al zolang ik hem ken, zijn er gedeelde interesses, zoals muziek maken, muziek luisteren en kunst. Omdat we allebei al heel ons leven in deze gemeente wonen, spelen er vaak toevalligheden waardoor we elkaar zien/tegenkomen/opzoeken (zet een cirkel om het werkwoord van uw keuze, drie rondjes plaatsen mag ook, red.). Al zolang ik hem ken, zijn onze ontmoetingen dus steevast zeer waardevol, vind ik. Toch dacht ik er pas onlangs aan om met hem te wandelen. Dat komt zo…
Willem is ook fotograaf. Hij moest onlangs een keer fotograferen en vroeg of hij mijn flitser mocht lenen. Toen hij die bij me kwam ophalen, bood ik hem ook een objectief ter leen aan. Die lens beviel hem zo goed, dat hij me onlangs een bericht stuurde. Willem had ook zo’n lens gekocht. Het idee was geboren om er een keer samen op uit te gaan om te fotograferen. Hij stelde voor om naar Wissel te gaan: zijn geboortegrond. En zo geschiedde.
‘Wenn ich einmal soll scheiden’
Terug naar de wandeling dus. We hebben afgesproken bij Willems woning aan de Zwartelandstraat. Doorgaans begint de wandeling trouwens meteen. Maar in dit geval heeft Willem een bijzondere verrassing in petto. Ik krijg een privéconcert. Vanachter zijn witte vleugel speelt hij een unieke compositie waarbij een eigen geschreven arrangement zeer stijlvol verweven wordt met een compositie van Bach: ‘Wenn ich einmal soll scheiden’.
De Epenaar speelde dit veelzeggende stuk een paar maanden geleden voor het eerst, legt hij uit. Het Eper zangkoor Exspecto (waarvan hij de eerste dirigent was, red.) vroeg of hij tijdens de kerkdienst, waarin de overleden muziekdocent/dirigent Wolfried Kaper herdacht werd, iets wilde spelen. Wolfried was de afgelopen dertig jaar dirigent van Exspecto. Willem koos ervoor om bovengenoemde unieke compositie tijdens die kerkdienst te spelen.
Wolfried, zijn naam is genoemd. Toen ik van zijn overlijden hoorde, schreef ik een stuk op Facebook. Net als Willem en vele anderen, was ik geraakt door zijn plotse overlijden. Willem reageerde op het stuk en stuurde me een foto die hij van Wolfried gemaakt had, toen hij hem bezocht had in zijn woonplaats Lathen in Duitsland. Die foto is geplaatst bij het in memoriam-artikel dat geplaatst is in Nieuwsblad Schaapskooi. “Dus ik hoop dat je hier naar wil luisteren voordat we gaan wandelen.”
Zijn handen beroerden de toetsen, de vleugel klinkt vol en ferm. Willem wiegt ietwat heen en weer terwijl hij speelt. De pianokruk kraakt. Het eigen geschreven deel begint klein en kwetsbaar, maar krijgt plotsklaps ook een heerlijke ‘bluesy touch’. Als hij klaar is met spelen, zijn we even stil. Ik vraag of het stuk een titel heeft. “Nee, eigenlijk nog niet. Ja, ‘Voor Wolfried’ misschien…”
Wolfried liet in Lathen talloze mooie en bijzondere plekjes aan Willem zien. “Het was de bedoeling dat ik datzelfde voor hem zou doen. Ik zou hem dan graag mee willen nemen naar de Grote Kerk, waar ik voor hem zou spelen op het schitterende orgel. Bovendien wilde ik hem meenemen naar mijn geboortegrond. Ik wilde hem de plekken laten zien waar ik ooit speelde. Ik wilde iets vertellen over de beken in het buurtschap. Dat lukt nu helaas niet meer. Ik zou nu graag met jou naar Wissel/Tongeren willen gaan.”
Fietsenmaker in Wissel
We nemen zijn auto en rijden eerst een rondje kriskras door Wissel. Hij toont me diverse locaties waar beken lopen en waar water staat en stroomt. Willem heeft ‘wel iets’ met water. “Het trekt me aan. Helemaal als het over water op mijn geboortegrond gaat. Wist je dat het woord Epe afstamt van een vroeg-Germaans woord ‘apa’? Dat betekent waterloop. Ik maakte als soort van muzikaal eerbetoon ooit eens een compositorische improvisatie genaamd ‘Epe, water, etc..’ waarbij geluiden van water gecombineerd zijn met muziek.”
Via de Burgweg (‘kijk daar eens hoe hoog ‘t land ligt, hier stroomde ooit de Paalbeek naar een molen’) nemen we de Paalbeekweg, de Blekersweg en de Korte Blekersweg om op de Wisselseweg uit te komen. “Dat is mijn ouderlijk huis.” Hij wijst naar rechts. Het is de woning waar eerder een fietsenmaker gevestigd was. “Wel logisch”, vertelt Willem. “Mijn vader Jan Veldkamp was daar voor Hennie Woutersen fietsenmaker. Hij liet op die plek het huis bouwen waarin ik geboren ben.”
We rijden verder en parkeren de auto aan het Van Manenspad. We duiken de bossen in. “Hier ben ik zeker drie keer per week te vinden. Hier ren ik mijn rondjes. Hier voel ik me fijn.” Willem woont weliswaar al jaren in Epe, toch ‘woont hij’ ook nog altijd in Wissel, zo blijkt als hij over het buurtschap begint te praten.
‘De Duik’
Hij wijst me plekken aan waar het langst ijs blijft liggen wanneer het vriest. Daarnaast wijst hij me verschillende plekken aan die ver verscholen liggen in het bos. “Daar hebben in de Tweede Wereldoorlog mensen ondergedoken gezeten. Het huis is vanaf geen enkele plek te zien. Het ligt echt midden in het bos.” Ook toont hij me een betonnen paaltje met stukje roestig prikkeldraad. “Een monumentje uit die tijd. Als je vanaf hier een paar honderd meter het bos in loopt, dan vind je een hut genaamd ‘De Duik’. Ook daar hebben mensen zich in de oorlog ooit verscholen.” De oorlog heeft altijd een enorme fascinatie voor Willem gehad. “Dat is misschien wel ooit begonnen doordat mijn opa (Hendrik Liefers, red.) in een verzetsgroep zat die verraden werd. Uiteindelijk overleed hij in 1945 in een strafkamp. Ik heb dus alleen maar verhalen over hem gehoord via mijn oma.”
‘Zoo Menschonteerend’
Die gesprekken zorgden er voor dat zijn interesse meer en meer aangewakkerd werd. Voor zijn studie Geschiedenis schreef hij eerst een afstudeerscriptie over het verzet in Epe. In 1995 verscheen het gelijknamige boek ‘Verzet in Epe’. Vorig jaar was daar nog een boek: ‘Zoo Menschonteerend’). Bij beide boeken deed Willem enorm gedegen brononderzoek. Zo baseerde hij zich op informatie uit het Streekarchief, maar gebruikte hij ook diverse dagboeken om alle informatie uit die tijd zo nauwgezet mogelijk vast te leggen. “Het uitkomen van die boeken is op zich al erg bijzonder. Maar daarbij levert het ook prachtige onverwachtse gesprekken en ontmoetingen op. Ik ben werkelijk dankbaar dat ik de afgelopen tientallen jaren zoveel directbetrokkenen en hun nazaten heb mogen spreken.” Ook heeft mijn gesprekspartner dikwijls contact met andere onderzoekers. Zo wandelde hij onlangs met een Amerikaanse journalist van de New York Times op deze plek. “Ze is ook bezig met een boek dat gebaseerd is op een aantal dagboeken uit de oorlog. Eén daarvan is het dagboek van Bets van Lohuizen. Dat is ook een belangrijke bron voor mijn boeken geweest.”
Stolpersteine in Epe
Zijn indrukwekkende boek ‘Zoo Menschontereerend’ geeft de Joodse Epenaren in de Tweede Wereldoorlog een gezicht. Op basis van de informatie uit dat boek werden er eerder dit jaar op vijf plekken in het dorp Epe acht Stolpersteine geplaatst. Dit ter nagedachtenis aan zes Epenaren die de Duitse vernietigingskampen niet overleefd hebben en twee Epenaren die onder druk van de Jodenvervolging zichzelf van het leven beroofd hebben. “De dag na de plaatsing van die struikelstenen en na de bijhorende prachtige ceremonie had ik een gevoel dat ik al eens vergeleken heb met het gevoel dat ik had na de geboorte van mijn kinderen. Er is weer een plek voor deze acht personen. Het doet me oprecht goed. In zekere zin zijn deze dorpsgenoten nu weer thuis.”
Na een prachtige wandeling over de Tongerense heide, komt Willems auto weer in zicht. Als altijd buitelden de onderwerpen ook dit keer weer als nieuwswaardige pareltjes over elkaar heen. Ik bedank Willem hartelijk. Hij kijkt me tevreden aan. “Dit alles had ik dus graag aan Wolfried verteld. Ik ben blij dat ik dit met jou heb kunnen delen.”
De 43e editie van de ‘Wandeling van de week’ is gelopen met Willem Veldkamp uit Epe.
Wil je genieten van meer wandelingen? Klik dan hier!